B. Speerpunten van beleid

Het project 'Samen leven' is nog altijd van groot belang

Samen Leven is de naam van het samenwerkingsverband tussen onder meer verschillende welzijn-en zorgorganisaties, die hun krachten bundelen. In 2014 is een convenant tussen meerdere partijen, voorvloeiend uit het Kerkraadse Wmo model, gesloten. In 2018 waren de volgende partijen aangesloten: MeanderGroep Zuid- Limburg, LEVANTOgroep, SGL, XONAR, Impuls, Radar, GGD Zuid-Limburg, NOVIzorg, het Platform Maatschappelijke Ondersteuning Kerkrade en de gemeente Kerkrade die hun handen ineengeslagen hebben. Naast de samenwerking met de zorg- en welzijnsorganisatie, is het meedenken en bijdrage van de burgers van Kerkrade voor de samenwerking van belang.
Investeren in goede contacten met inwoners, buurten en wijken is in dat kader noodzakelijk. Alleen dan kan het gesprek met inwoners vroegtijdig worden gevoerd en hebben preventie-plannen een kans om succesvol te zijn. Bewoners krijgen het recht om de gemeente uit te dagen als ze denken dat ze daartoe in staat zijn (“right to challenge”). Op die manier kunnen initiatieven worden ontplooid, die passend zijn en zo bijdragen aan zelf- en samenredzaamheid en vermindering van gebruik van voorzieningen of wellicht bijdragen aan het vergroten van oplossingsmogelijkheden binnen algemene voorzieningen.
De drie doelstellingen (“triple aim”) van Samen Leven,  die ook in het verslagjaar 2018 leidend waren, zijn:

1. het gezondheidsgevoel van de inwoners neemt toe;
2. de klantervaring en klantwaarden scoren positiever;
3. de kosten voor de geleverde zorg en ondersteuning nemen af.

Om de ondersteuning betaalbaar te houden is in 2018 reeds een kostenbesparende transformatie ingezet. Acties zijn gericht op de kanteling van rol, positie en verantwoordelijkheden van overheid en maatschappelijke organisaties (formele zorg) naar de inwoners, de buurten en de wijken met vrijwilligers enz. (informele zorg). Daarenboven is de gezamenlijke focus gericht op preventie, informele zorgnetwerken, samen- en zelfredzaamheid, voorliggende en algemene voorzieningen, waarbij continu geïnvesteerd in goede contacten met inwoners, buurten en wijken.  
De Samen leven partners hebben in het verslagjaar 2018 de “propositie Samen Leven” opgesteld als gezamenlijk antwoord op de noodzakelijke bezuinigingen in het sociale domein. Een verdere intensivering van de lokale samenwerking op diverse terreinen vormt de kern van het nieuwe voorstel, echter recent is niet met alle onderdelen van het plan  door de gemeente ingestemd. Op de eerste plaats wordt het koppelen van een financiële systeemverandering aan de transformatie en de formele samenwerking met de welzijn- en zorgaanbieders met een lumpsum financiering inmiddels niet meer noodzakelijk geacht.  Aanvullend leveren een sterke eigen regie van de gemeente met handhaving van de bestaande rollen, taken en verantwoordelijkheden alsmede handhaving van de huidige marktbenadering een positieve bijdrage aan het realiseren van de transformatiedoelen.
De speerpunten van doorontwikkeling, organisatie en inrichting in het sociaal domein zullen in onze gemeente, evenals in het verslagjaar 2018, de komende jaren liggen bij nog meer aandacht besteden aan het verder uitbouwen en door ontwikkelen van de lokale zorg- en welzijnsinfrastructuur, het versterkt investeren in een cliënt ondersteunend vrijwilligersnetwerk, het vormen van zogenaamde Zelfstandige Integrale (wijk)Teams in de wijken en buurten alsmede de relatie tussen zorgaanbieders en gemeente. Met andere woorden: de gemeente gaat samen met haar partners in het lokale sociale domein nog meer inzetten op preventie en voorliggende voorzieningen teneinde duurdere (individuele) voorzieningen te voorkomen.
In het verslagjaar 2018 zijn onder de regie van de samenwerking “Samen Leven” onder meer de volgende “zaken” gerealiseerd:

• De lokale zorg- en welzijnsinfrastructuur is verder uitgebouwd met de opening van ’t Westhoes en de start van de exploitatie conform het sociale model;
• In plaats van het wijkpunt Pietershof, dat door de eigenaar Radar zal worden verkocht, wordt P3 verbouwd en geüpgraded tot een nieuw wijkpunt Samen Leven / brede maatschappelijke voorziening;
• In diverse wijkpunten zijn nieuwe voorliggende voorzieningen en activiteiten opgezet gericht op ontmoeting, preventie en het aanboren van nieuwe ondersteunings-netwerken.;
• In 2018 zijn in “VIA Kerkrade” een vijftal Samen Leven journaals verschenen, die gewijd waren aan diverse actuele “sociale thema’s;
• De uitvoering van het project “Samen aan de slag” is in 2018 voortgezet,  waarbij  een verbinding tussen participatie en Wmo is gelegd en een soort algemene voorziening voor zowel zorg- als participatieklanten is ontwikkeld. Het ondersteuningsaanbod van de participatieklanten, die het verst van de arbeidsmarkt afstaan en de Wmo dagbesteding,  is vergelijkbaar en overlappend. Door het ontwikkelen en realiseren van een voorliggende algemene voorziening voor beide doelgroepen klanten (doelgroep vermenging) is een passend inhoudelijk voorliggend alternatief beschikbaar voor de relatief duurdere maatwerkvoorzieningen.

Meer grip op de jeugdzorg

Meer inbreng verkrijgen in de jeugdzorg:
In 2018 is de Pilot praktijk ondersteuners huisartsen (POH) GGZ Jeugd van start gegaan. Deze pilot richt zich zowel op de transformatie als de kostenbeheersing van de jeugdhulp. Huisartsen in Kerkrade kunnen beschikken over praktijkondersteuners jeugd, waardoor er meer tijd en aandacht is voor de (hulp)vragen van de jeugdigen en hun ouders. Hierdoor kan een betere afweging worden gemaakt tussen de inzet van voorliggende voorzieningen, 1^e lijns en 2^e lijnszorg. Zonder de aanwezigheid en inzet van een praktijkondersteuner jeugd zijn huisartsen eerder geneigd om door te verwijzen naar 2^e lijns jeugdhulp, waarvan de kosten relatief hoog zijn en uiteindelijk voor rekening van de gemeente komen.

Richting de rijksoverheid, die de jeugdgelden verdeelt over de gemeenten, is ten einde deze verdeling te beïnvloeden, een gezamenlijke lobby van de Zuid Limburgse gemeenten richting rijksoverheid gestart, gericht op een betere verdeling en/of aanpassing van het macro rijksbudget voor jeugdhulp. Mede ten gevolge van de huidige verdeelsystematiek, waardoor onder meer de gemeente Kerkrade fors minder geld ontvangt, zijn er grote financiële tekorten op de gemeentelijke uitvoering van de jeugdhulp ontstaan. Als gevolg van deze tekorten heeft de gemeente een succesvol beroep gedaan op extra financiële middelen uit het Fonds tekortgemeenten Jeugd en WMO.  In het najaar van 2018 is uit dien hoofde een bedrag van € 1,4 miljoen door de gemeente ontvangen.

Ten einde meer grip te krijgen op de kosten van de jeugdhulp is door de gemeenteraad in haar vergadering van 26 september 2018 de kadernota “meer grip op de jeugdhulp in Kerkrade” vastgesteld. Deze kadernota geeft inzicht in de richting, opties en mogelijkheden die er in termen van beleid en uitvoering zijn om de kosten van jeugdhulp weer in de greep te krijgen. Met de vaststelling van de najaarsnota door de gemeenteraad op 4 december 2018 zijn vervolgens, vanuit eerdergenoemde kadernota, een drietal  “bezuinigingsmaatregelen” genomen, voor een totaalbedrag ad. €525.000,-.
Aan het eind van het verslagjaar 2018 is het interne verbetertraject “van A naar Beter” reeds gestart  met onder meer een kwalitatieve en kwantitatieve investering in de gemeentelijke toegang tot de jeugdhulp (het team jeugdhulp) en de interne bedrijfsvoering.

Op het niveau van Zuid Limburg zijn na en op basis van een uitgevoerde evaluatie van de inkoop en uitvoering van de jeugdhulp de volgende vermeldenswaardige feiten relevant:

• Er is een nieuw beleidsplan Jeugdhulp Zuid-Limburg 2019-2022 opgesteld;
• Er zijn transformatieplannen vervaardigd voor de inkoop en dienstverlening van Mondriaan, de Gesloten Jeugdzorg en het residentieel zorglandschap;
• De inkoop Verblijf, Crisis, doelgroep arrangementen Jeugd-Onderwijs en begeleiding zijn verder door ontwikkeld;
• Voor de inkoop van Gecertificeerde instellingen is in het verslagjaar een subsidietender uitgezet;
• Er is een nieuwe Centrumregeling voor de verwerving jeugdhulp Zuid Limburg opgesteld evenals nieuwe dienstverleningsovereenkomsten met jeugdhulpaanbieders voor 2019;
• Tot is er een passend Service Level Agreement gesloten waarin de taken, rollen, verantwoordelijkheden en bevoegdheden tussen de aan de Centrumregeling deelnemende gemeenten en het inkoopteam van de centrumgemeente zijn vastgelegd.

Stimuleren van vrijwilligerswerk

Ook in 2018 hebben vele inwoners en organisaties vrijwillige inzet geleverd met het belang van de Kerkraadse gemeenschap voor ogen. Deze vrijwilligers zijn het cement van de samenleving. De uitvoering van het gemeentelijk vrijwilligersbeleid is in handen van de plaatselijke vrijwilligerscentrale. Uit contacten met diverse organisaties bleek dat op diverse gebieden dringende behoefte is aan nieuwe vrijwilligers: in het verenigingsleven, in de zorg, bij instellingen en voor allerlei losse initiatieven. Daarom is eind 2018 een start gemaakt met het opzetten van de wervingscampagne “Vrijwilligerswerk, iets voor jou” om zo burgers te stimuleren vrijwilligerswerk te gaan doen. De verdere uitrol hiervan zal in 2019 plaatsvinden.

Beschermen van de zwaksten en meest kwetsbaren uit de Kerkraadse samenleving

Het jaar 2018 heeft in het teken gestaan van een verdere uitrol van het diagnose-instrument CompetenSYS. De doelgroep met een minder grote afstand tot de arbeidsmarkt (“kansrijk”) is verder in beeld gebracht. Daarnaast is gestart met de doelgroep inburgering. De hiermee opgedane inzichten hebben als input gediend voor verdere beleidskeuzes. In combinatie met de tekorten binnen het sociaal domein heeft hierdoor een verdere prioriteringsslag kunnen plaatsvinden bij de voorzieningen die worden ingezet voor deze doelgroep. De gemeenteraad heeft met vaststelling van de najaarsnota 2018 deze koers onderschreven. Dit heeft mede tot gevolg gehad dat het minima /  armoedebeleid overeind is gebleven. Tevens is nog nadrukkelijker de integraliteit opgezocht tussen armoede en schulden. Speerpunten hierbij waren preventie/vroegsignalering en kinderen uit armoedegezinnen. In 2018 is gezamenlijk met de Kredietbank Limburg (KBL) naar het gehele dienstverleningspakket gekeken. Deze exercitie dient in 2019 uit te monden in een afgestemde werkwijze voor zowel de KBL als het gemeentelijk cluster Schuldhulpverlening.
Bij de aanpak van (preventieve) schulden en armoedebestrijding was in het bijzonder aandacht voor kinderen uit armoedegezinnen, zonder de gehele gezinsproblematiek uit het oog te verliezen. In 2018 is verder ingezet op het doorbreken van de negatieve tendens op het gebied van achterstandskinderen in het basisonderwijs. Hierbij is ingezet op voor- en vroeg schoolse educatie, alsmede vroeg-signalering in relatie tot gezinsproblematiek.
Tevens hebben de opgedane inzichten middels het diagnose-instrument CompetenSYS ertoe bijgedragen dat de aanpak “samen aan de slag” verder is ontwikkeld. De gemeente werkt hierbij samen met de zorgpartners LEVANTOgroep en Radar. Kandidaten met een (zeer) lange afstand tot de arbeidsmarkt komen hiervoor in aanmerking, met als doel hun kwalificatieniveau te versterken.
Deze aanpak is aanvullend op de workshops, waarmee de competenties van onze klanten zo goed mogelijk in beeld worden gebracht. De aanpak “samen aan de slag” is gericht op klanten met een lange afstand tot de arbeidsmarkt. Voor klanten met een minder lange afstand tot de arbeidsmarkt bestaan de voorzieningen die bijdragen aan de werkgelegenheid.

Faciliteren van (goede) initiatieven die bijdragen aan de werkgelegenheid

In 2018 is het Actieplan ‘Bijstand’ uitgevoerd. De kracht hiervan vloeit voort uit het in het plan uitgewerkte 3-sporenbeleid, zijnde: preventie (instroombeperking), handhaving en re-integratie. Doel hierbij is dat door een rechtmatige en rechtvaardige beoordeling van uitkeringsaanvragen en het stellen van werk boven uitkering, het klantenbestand een dalende tendens blijft houden, hetgeen op deze wijze het grootste deel van 2018 is gerealiseerd. Dit had tevens tot gevolg dat de opbouw van het klantenbestand wezenlijk verandert. Klanten die wel nog aanspraak maken op een bijstandsuitkering, hebben een groter wordende afstand tot de arbeidsmarkt.
De geboden dienstverlening is hierop aangepast door nadrukkelijker in te zetten op de ontwikkeling van klanten alvorens in te zetten op re-integratie en uitstroom naar werk.  Dit vergt ook aanpassing van de door het WSP gehanteerde vraaggerichte werkwijze naar een aanbodgerichte manier van werken, zoals ook door het WSP is geconstateerd bij de 1^e begrotingswijziging 2018. Hierbij is de insteek geweest om de mensontwikkeling zoveel als mogelijk te laten plaatsvinden op de werkplek (bij de werkgever) waar aansluitend ook een dienstverband mogelijk was. De samenwerking met Stichting Bedrijventerreinen Kerkrade (SBK) en het MKB hebben hier een nadrukkelijk rol in vervuld.
De laatste maanden van 2018 laten zien dat de omvang van het klantenbestand nagenoeg stabiel is gebleven. Bovenstaande ontwikkelingen hadden tot gevolg dat de begeleiding per klant intensiever was. Eind 2018 zijn de gesprekken opgestart met D’r Sjalter en Relim, om onze dienstverlening verder aan te passen op de veranderende doelgroep.