Het grondbeleid volgt het ruimtelijk beleid en richt zich daarmee op het ontwikkelingsprogramma woningbouw en op het ontwikkelingsprogramma bedrijventerreinen. In deze paragraaf worden de visie en wijze van uitvoering van het grondbeleid beschreven, en wordt kort ingegaan op de diverse projecten en de financiële aspecten daarvan.

Het ‘ontwikkelingsprogramma woningbouw’

De bevolking in de Stadsregio Parkstad Limburg neemt af. Om verpaupering en leegstand te voorkomen hebben de gemeenten en woningcorporaties in Parkstad een “Herstructureringsvisie voor de woningvoorraad Parkstad Limburg” ontwikkeld. Het doel is om in Parkstad te bouwen aan een sterke regio. Een evenwichtige woningmarkt voor de huidige en toekomstige bewoners is daarbij van groot belang.

Voor Kerkrade geldt een forse transformatieopgave, ruim 40% van de totale regionale opgave. De onttrekkingsopgave is uitgewerkt op basis van onder andere de stadsdeelvisies die zijn opgesteld voor Kerkrade-West, Kerkrade-Oost I en Kerkrade-Noord en Kerkrade-Oost II. In de periode 2009-2016 zijn ca. 900 woningen aan de woningvoorraad onttrokken. De onttrekkingsopgave voor de periode 2017-2020 is voor de gemeente Kerkrade vastgesteld op 1.110 woningen. In 2017 en 2018 zijn in totaal 404 woningen aan de voorraad onttrokken. Tot 2030 zal de woningvoorraad in de gemeente Kerkrade met 2.570 woningen dienen af te nemen op basis van de geprognosticeerde demografische wijzigingen en leegstandsontwikkeling.

De herstructurering in Parkstad is in uitvoering. Incourante woningen verdwijnen en vrijkomende ruimte krijgt een nieuwe invulling. In de jaarlijkse prestatieafspraken met de woningcorporaties en huurdersbelangenorganisaties worden de afspraken vastgelegd met betrekking tot sloop, onderhoud, renovatie en (vervangende) nieuwbouw van sociale huurwoningen. In december 2017 zijn de prestatieafspraken voor 2018 vastgelegd, waarbij het beleid van de Woonvisie 2017-2021 (april 2017) richtinggevend zal zijn.

Op 19 april 2017 is de ‘Regionale Woonvisie Parkstad Limburg, lokale Woonvisie gemeente Kerkrade, 2017-2021’ door de gemeenteraad  vastgesteld. De woonvisie bestaat uit een regionaal gedeelte dat voor alle acht Parkstadgemeenten identiek is en voor het totale grondgebied van de Parkstadgemeenten geldt. Daarnaast is er voor Kerkrade een lokale doorvertaling gemaakt die geldt voor het grondgebied van Kerkrade.

De regionale en lokale woonvisie vormt het kader om de komende jaren te investeren in onze lokale en regionale woningmarktopgaven. De kwantitatieve opgaven (het terugdringen van onze woningvoorraad en plancapaciteit) waarover in de afgelopen jaren afspraken gemaakt zijn, worden in deze visie ook kwalitatief uitgewerkt.

De woonvisie is het integrale beleidsdocument waarin wordt aangegeven hoe we als gemeente en regio, samen met onze partners in het wonen (o.a. woningcorporaties, bewoners, ontwikkelaars, zorg- en welzijnsorganisaties), de opgaven op de woningmarkt aanpakken. Vanaf 2017 wordt voor het beleidsveld Wonen jaarlijks een uitvoeringsprogramma Woonvisie Kerkrade opgesteld.

Daarnaast hebben de provincie en de zestien Zuid-Limburgse gemeenten, toentertijd 18 gemeenten, gezamenlijk de structuurvisie Wonen Zuid-Limburg opgesteld. Op 28 september 2016 heeft de gemeenteraad van Kerkrade de visie vastgesteld en is op 13 oktober de visie in werking getreden. Deze visie vormt een uitwerking van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg 2014 en is juridisch verankerd in de Provinciale Omgevingsverordening. In de structuurvisie zijn de beleidslijnen en spelregels voor alle Zuid-Limburgse gemeenten beschreven.

In maart 2019 zal de nieuwe Regionale Woningmarktprogrammering worden vastgesteld. In dit document staat een overzicht van nieuwbouw- en sloopprojecten die in de 6 Parkstadgemeenten de komende jaren in de planning staan. Daarnaast wordt de kwalitatieve opgave verduidelijkt: aan welke woningen is nog wel/meer behoefte en welke woningen niet/minder. Indien een gemeente nieuwe plannen wil toevoegen aan deze programmering, dienen deze te voldoen aan de regelgeving van de Woonvisie, de Structuurvisie Wonen Zuid-Limburg en de Regionale Woningmarktprogrammering.

In oktober 2015 is de nota integrale aanpak plancapaciteit wonen Kerkrade door B&W vastgesteld. Hierin zijn de te nemen maatregelen opgenomen om in de periode 2016-2018 uitvoering te geven aan een substantiële reductie van de geplande woningvoorraad. Dit geldt zowel voor particuliere bouwkavels (éénpitters), woningbouwplannen van marktpartijen en woningcorporaties als ook voor de bouwkavels die door de gemeente worden uitgegeven. In het kader van het gemeentelijk grondbeleid zal hiermee rekening moeten worden gehouden.

In onderstaande tabel wordt aangegeven welke locaties in 2018 daadwerkelijk in uitvoering waren.

Centrumplan
Na een bouwperiode vanaf medio 2015 tot eind vorig jaar is het Centrumplan gereed. Het Museumplein Limburg en het Stadspark zijn eind 2016 in gebruik genomen. Het cultuurcluster – HuB Kerkrade – is in zijn geheel medio 2018 in gebruik genomen, alsmede de bovenverdieping ten behoeve van de Muziekschool. Deze maatschappelijke voorzieningen zijn de nieuwe trekpleisters in het centrum van Kerkrade. De woningen en de retailruimten zijn eveneens medio 2018 in gebruik genomen. De openbare ruimte is eind 2018 opgeleverd. Alleen de keerwand dient nog afgerond te worden door CPK Ontwikkeling.

In financieel opzicht dient de gebiedsexploitatie in 2019 beëindigd te worden. Belangrijk onderdeel hiervan betreft de subsidie die de gemeente van de Provincie heeft ontvangen. Het tekort in de gebiedsexploitatie is conform het raadsbesluit van juni 2013 niet groter dan € 10,0 mln.

Visieontwikkeling

Herontwikkeling Atriumterrein
In de stadsdeelvisie Kerkrade-Oost I is aangegeven dat het gebied een belangrijk onderdeel vormt voor de verdere gebiedsontwikkeling van het Centrum. Het gebied is landschappelijk fraai gelegen en biedt kansen voor een toekomstige stedelijke ontwikkeling met centrumversterkende functies in een groene setting.

In 2016 heeft het College besloten om aan de herontwikkeling van het Atriumterrein prioriteit toe te kennen en de ontwikkeling van Center Court hieraan te koppelen. Center Court verbindt breedtesport, onderwijs en zorg, door de kwaliteit van activiteiten i.c. stimulering van deelname aan activiteiten te bevorderen, en de effectiviteit en kwaliteit van uitvoeringsprogramma’s continu te bewaken. Het kloppend hart van Center Court vormt een nauwe samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en onderzoeksinstellingen, die vanuit de centrale doelstelling van het versterken van de vitaliteit van bewoners in een proces van nauwe samenwerking, zoeken naar optimale uitvoeringsprogramma’s om bewegen en gezondheid te stimuleren. Daar worden verenigingen bij betrokken, maar ook onderwijsinstellingen, zoals Zuyd Hogeschool, zorgprofessionals en sociale partijen. Er wordt nadrukkelijk gebruik gemaakt van de voorzieningen in de wijken. Op de locatie Atrium worden een sporthal en zwemvoorziening voorzien.

De Raad  heeft in het voorjaar van 2017 besloten om de haalbaarheid van deze totale ontwikkeling te onderzoeken door de ruimtelijke, financiële en juridische randvoorwaarden uit te werken. Hiervoor is door de Raad een voorbereidingskrediet ad. € 1 mln. beschikbaar gesteld. Daarnaast heeft de Raad besloten over te gaan tot aankoop van de terreinen van Wyckerveste met het doel regie te kunnen voeren over deze majeure ontwikkeling voor Kerkrade. In het najaar van 2018 heeft de Raad besloten een extra voorbereidingskrediet ad. € 1 mln. beschikbaar te stellen om te komen tot een definitief ontwerp voor de gebouwde omgeving en heldere kaders te formuleren waarbinnen het programma voor een vitaler Kerkrade zich moet gaan bewegen.

De opstallen van het Atriumterrein blijven in eigendom van Wyckerveste. Zuyderland huurt een deel van de gebouwen van Wyckerveste ten behoeve van de poliklinische zorg. De renovatie van de bestaande gebouwen om deze zorg naar behoren te kunnen uitvoeren is medio juni dit jaar afgerond.  Wyckerveste beoogt daarnaast in de overige bestaande gebouwen onder andere studentenwoningen, woningen voor ouderen en voorzieningen ten behoeve van Center Court te realiseren. Wyckerveste is voornemens de gemeente Kerkrade op korte termijn een integrale visie aan te bieden.  

De sloopwerkzaamheden van de opstallen gelegen op het door de gemeente aangekochte terrein, die niet behouden blijven, zijn in februari 2019 afgerond. De infrastructuur benodigd voor de bereikbaarheid van de parkeerterreinen wordt gesloopt nadat de Raad een besluit heeft genomen tot realisatie over te gaan.

De business case met betrekking tot de realisatie van het nieuwe zwembad, de sporthal, alsmede de parkeergarage wordt verder uitgewerkt. Dit geldt eveneens voor de kaderstelling van het programma voor een vitaler Kerkrade.  Er wordt gestreefd naar een go-no go besluit in het derde kwartaal 2019.

Kerkrade-West
Op basis van de Stadsdeelvisie “De re-creatie van Kerkrade-West” heeft de gemeente Kerkrade op 28 februari 2011 een samenwerkingsovereenkomst getekend met woningcorporatie HEEMwonen, Provincie Limburg en Regio Parkstad Limburg. Het doel van de samenwerking is de herstructurering van Kerkrade-West. Het project Bestaande wijk van Morgen is een aantal jaren geleden afgerond. Het project Heilust is in uitvoering. De realisatie van het Transferium met de aanleg van een groene recreatieve verbinding naar het Crombacherbeekdal is in voorbereiding. Met Zuyd Hogeschool wordt samengewerkt om met behulp van burgerparticipatie invulling te geven aan  de projecten Internationaal woonmilieu Gracht en Akerstraat.

De herstructurering van de Heilust is grotendeels afgerond. De aanleg van de nieuwe openbare ruimte die ontstaan is na de sloop van ca. 500 koop- en huurwoningen in de wijk wordt in 2019 afgerond. De aanleg betreft het Park West, de speeltuin, het Roda JC Court en nieuwe infra. HEEMwonen heeft in de wijk 22 huurwoningen teruggebouwd en zal in de nabije toekomst 2 vlekken in het park invullen met ca. 25 huurwoningen. Een groot aantal huurwoningen wordt of is door HEEMwonen duurzaam gerenoveerd. Medio 2018 is de multifunctionele accommodatie ’t Westhoes in gebruik genomen. Het sociale programma loopt door tot medio 2021.

Het projectplan voor de realisatie van het Transferium is door de Stuurgroep Kerkrade-West eind 2013 goedgekeurd. In het projectplan wordt ingegaan op de scenario’s voor doortrekking van de Heuvellandlijn en in een later stadium de Avantislijn en de consequenties en risico’s (o.a. voorinvestering strategische aankoop) daarvan voor het project Transferium. Een schetsontwerp voor het Transferium met een drietal varianten is afgerond. Het bestemmingsplan is in 2014 vastgesteld en is onherroepelijk.
Voor de feitelijke realisatie is in overleg met de provincie Limburg een pand aan de Industriestraat aangekocht. In het kader van de treinagenda is vooralsnog om strategische redenen door de provincie Limburg prioriteit gegeven aan de intercity verbinding tussen Eindhoven (via Heerlen) en Aken.
Voor de doortrekking naar Kerkrade-West is een verkenning uitgevoerd inclusief een "Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse". De kosten zijn hoger dan de baten. Daarom is er op dit moment geen bestuurlijke steun van de provincie Limburg voor de doortrekking van de Heuvellandlijn.
Als vervolgstap is samen met de provincie Limburg, Parkstad Limburg en de Stadt Aachen de bereikbaarheidsopgave Regio Parkstad - Stadt Aachen uitgewerkt. Bij de uitwerking is gekozen voor een gebiedsgerichte benadering in overeenstemming met het Mobiliteitsplan Limburg "Slim op weg naar morgen”. Afgesproken is in 2019 vijf mogelijke maatregelen uit te werken.
Arriva heeft de halte Kerkrade-West in haar aanbod opgenomen. Door het positieve besluit over een gedeeltelijke spoorverdubbeling van Heerlen naar Landgraaf is er voldoende capaciteit beschikbaar voor een doortrekking naar Kerkrade-West.
Ten aanzien van de groene recreatieve verbinding is een quickscan uitgewerkt voor de herinrichting van het terrein van Wisosplit. De bevindingen worden vertaald in een herziening van het bestemmingsplan Willem Sophia.

Kerkrade-Oost I
De stadsdeelvisie Kerkrade-Oost I met de titel “Onbegrensd leven, wonen en werken in de Bovenstad tussen de Anstel en de Worm” is op 11 december 2012 vastgesteld door Woningstichting Land van Rode (nu HEEMwonen) en op 19 december 2012 door de Raad.

Het stadsdeel Kerkrade-Oost I bestaat uit de buurten: Centrum, Rolduckerveld, Holz, Nulland en Bleijerheide. Daarnaast maken het stadspark en abdijcomplex Rolduc en omgeving ook onderdeel uit van het plangebied.

In de integrale visie worden onder andere keuzes gemaakt voor de korte, middellange en lange termijn in het stadsdeel Oost I op het terrein van:
-   het verbeteren van de woon- en leefomgeving;
-   het uitvoeren van de transformatieopgave van de woningvoorraad (het slopen van woningen,
  waaronder in de particuliere sector);
-   het behoud van waarde van gebouwen;
-   de aanpak van leegstand en braakliggende terreinen;
-   het optimaal benutten van de fraaie omgeving en de grensligging met Duitsland.

In de visie zijn prioritaire deelgebieden aangewezen: Centrum, Nulland/Bleijerheide en Rolduckerveld. In  de afgelopen jaren zijn met name in het Centrum diverse projecten (o.a. Museumplein en Stadspark), uitgevoerd. In 2018 wordt het Centrumplan afgerond en zal een besluit worden genomen over het plan Centre Court ter hoogte van het voormalige ziekenhuisterrein. De komende jaren zal in Bleijerheide en Rolduckerveld verder worden gewerkt aan de transformatie van de woonbuurten gelegen aan de rand van stad.

Superlocal (Super Circular Estate)
Bij dit project werken de gemeente Kerkrade en woningstichting HEEMwonen samen aan de herstructurering en aldus de toekomst van het gebied van de voormalige vier hoogbouwflats (400 woningen) in de wijk Bleijerheide. De vier flats, waarvan er inmiddels al twee zijn gesloopt, zijn eigendom van HEEMwonen en de omringende openbare ruimte is eigendom van de gemeente Kerkrade.
Het stedenbouwkundig plan is gereed en door de stuurgroep vastgesteld. In dit plan maken de vier flats plaats voor zo’n 130 sociale huurwoningen, verdeeld over 113 woningen in de voor de helft te renoveren en de andere helft nieuw te bouwen flat aan de Voorterstraat en ca. 16 grondgebonden woningen. Daarnaast worden door de gemeente Kerkrade nog zo’n 20 vrije sector woningen gerealiseerd, verdeeld over drie locaties in het plangebied. Ten behoeve van de drinkwatervoorziening van de ca. 130 sociale huurwoningen voorziet het plan in het realiseren van een “gesloten waterkringloop” waar, van het regenwater dat in het gebied wordt opgevangen, drinkwater wordt gemaakt. Voor dit planonderdeel wordt samengewerkt met de Waterleiding Maatschappij Limburg (WML)  en het Waterschapsbedrijf Limburg (WBL). Daarnaast voorziet het plan in een “sociale plint” in de te verbouwen/renoveren flat aan de Voorterstraat, een ruimte waarin diverse activiteiten voor en door de nieuwe bewoners van het gebied kunnen plaatsvinden. Hierbij moet gedacht worden aan functies zoals bijvoorbeeld een repair café, een wasserette, mobiliteitscentrum waar fietsen, scootmobielen en/of auto’s kunnen worden gehuurd of geleend etc. Deze planonderdelen worden via een uitgebreid participatieproces met omwonenden en ook toekomstige bewoners ontwikkeld.

In tegenstelling tot de traditionele manier van projectontwikkeling (‘fast, more and global’), wordt dit project gerealiseerd volgens het principe ‘Superlocal’: ‘slow, less and local’ en staan de begrippen duurzaamheid en circulair bouwen centraal en is door partijen de ambitie uitgesproken om alle waarden, materialen en kwaliteiten die binnen het gebied aanwezig zijn of vrijkomen opnieuw in het gebied te gebruiken.

Het plan is door HEEMwonen in samenwerking met de gemeente Kerkrade in 2014 naar aanleiding van de eerste “open oproep” ingediend bij IBA-Parkstad en opgenomen in het IBA-uitvoeringsprogramma. Het is een van de 15 IBA sleutelprojecten die door IBA zowel inhoudelijk als financieel worden ondersteund. Tussen de  betrokken partijen is inmiddels de eerste samenwerkingsovereenkomst afgerond en wordt op korte termijn een nieuwe samenwerkingsovereenkomst ondertekend.

Het project is begin 2017 aangemeld om in aanmerking te komen voor Europese subsidie vanuit het programma Urban Innovative Actions. In oktober 2017 is daaruit een bedrag ter grootte van € 4,7 mln. toegekend. Deze subsidie is bedoeld voor:
- het realiseren van een viertal proefwoningen uit de flat aan de Jonkerbergstraat, naar voorbeeld van het expogebouw;
- het circulair slopen van de rest van deze flat en het opslaan en registreren van de vrijkomende bouwmaterialen die in de volgende fase  gebruikt worden voor het bouwen van ca. 13 grondgebonden sociale huurwoningen;
- het realiseren van een gesloten waterkringloop ten behoeve van de drinkwatervoorziening van 35 sociale huurwoningen;
- het realiseren van een “sociale plint“ in de flat aan de Voorterstraat en
- de bijbehorende communicatie- en exposure-activiteiten.

Naast de Europese UIA-subsidie is in juli 2018 nog een andere Europese subsidie toegekend te weten LIFE. Een subsidie bedoeld voor pilot- en demonstratieprojecten op het gebied van milieu en klimaat. Met deze subsidie ter grootte van 2,4 mln. is het mogelijk om de gesloten waterkringloop voor 35 woningen uit te breiden voor 125 woningen in het gebied.

Inmiddels is de sloop van de flat aan de Ursulastraat afgerond. Uit vrijkomende sloopmaterialen is in het kader van circulair bouwen op de hoek van de Vroenstraat-Voorterstraat een expogebouw gerealiseerd. Dit expogebouw is in februari 2018 geopend.
De flat aan de Jonkerbergstraat wordt circulair gesloopt waarbij in eerste instantie, naar voorbeeld van het expogebouw, een 4-tal proefwoningen worden gerealiseerd. De overige vrijkomende materialen zullen in een later stadium worden gebruikt om, naar voorbeeld en evaluatie van een van de vier proefwoningen, ca. 13 grondgebonden sociale huurwoningen te realiseren. Tevens wordt de flat aan de Voorterstraat vanaf 2019 voor de helft  gerenoveerd en de andere helft gesloopt en nieuw gebouwd tot een totaal van 113 woningen.
De gemeente zal vanuit dezelfde ambities op het gebied van duurzaamheid en circulair bouwen in verschillende fasen de openbare ruimte aanleggen. Ook hier wordt momenteel onderzocht in hoeverre en voor welke onderdelen het mogelijk is om in de openbare ruimte aanwezige materialen en/of sloopmaterialen van de flats her te gebruiken in de nieuwe her in te richten openbare ruimte. Rondom het gerealiseerde expo-gebouw heeft hiervoor al een  eerste experiment plaatsgevonden.
Bij dit project zijn vanuit de geformuleerde ambities op het gebied van duurzaamheid en circulair bouwen en de Europese subsidies een groot aantal partners betrokken waarmee nauw wordt samengewerkt. Naast de beide projecteigenaren HEEMwonen en gemeente Kerkrade zijn dat onder andere: IBA-Parkstad, Stadsregio Parkstad Limburg, gemeente Brunssum, gemeente Landgraaf, Bouwbedrijven Jongen, Dusseldorp infra sloop en milieu, Veras (overkoepelende organisatie van sloopbedrijven), Zuyd Hogeschool, WML, WBL.
Met de omringende bewoners is een klankbordgroep samengesteld waarmee regelmatig overleg plaatsvindt  over de stand van zaken en de diverse ontwikkelingen binnen het project.

Kerkrade-Oost II en Noord
De stadsdeelvisie met de titel “Klaar voor de toekomst; Kerkrade Noord en Oost II (deel 1 – Wijkanalyse en deel 2 – Stadsdeelvisie)” is door de woningcorporaties Wonen Limburg en Wonen Zuid in februari en op 26 februari 2014 door de Raad vastgesteld. Daarmee heeft Kerkrade voor haar gehele stedelijk gebied de gemeentelijke structuurvisie “Kerkrade 2010-2020” nader uitgewerkt in programma’s waar de komende jaren door gemeente en betrokken partijen projecten zullen worden uitgevoerd.

Het stadsdeel Noord bestaat uit de woonbuurten Waubacherveld, Hopel, Eygelshoven-Kom en Vink én Oost II uit de woonbuurten Erenstein, Chèvremont en Haanrade, inclusief het bedrijventerrein Julia en de aangrenzende groengebieden Wormdal, Carisborg, Holzkuil en Beerenbos.

Medio 2019 zal gestart worden met een pilot Omgevingswet in Kerkrade Noord. Daarbij wordt ervaring t opgedaan met de nieuwe wet- en regelgeving, de veranderende rol van de gemeente, de intensievere samenwerking met bewoners en betrokken partijen in het noordelijk stadsdeel van Kerkrade. Deze werkwijze borduurt voort op het eerdere uitvoeringsprogramma van de stadsdeelvisie Kerkrade Noord en Oost II. Daarnaast zal voor het gebied Holzkuil een nieuw bestemmingsplan worden opgesteld waarbij de intentie is om het huidige agrarisch gebied met natuur te behouden. Het plan voor de  woningbouwlocatie Villapark Holzkuil van 220 woningen zal komen te vervallen.

Het ‘ontwikkelingsprogramma bedrijventerreinen’
De gemeente Kerkrade beschikt alleen op de bedrijventerreinen Rodaboulevard en Dentgenbach nog over uit te geven percelen. De voorraad bedrijfspercelen op de Rodaboulevard  bedroeg begin 2018 ca. 2,7 ha. In 2018 zijn in totaal 3.900 m² verkocht. Voor 2019 is de verkoop van ca. 2.000 m² geraamd op de Rodaboulevard. Bovendien is voorzien in de  grondoverdracht van 25.010 m² gemeentelijke grond op bedrijventerrein Dentgenbach.